مراحل آماده‌سازی سخنرانی به خوبی پیش می‌رود، سخنرانی را با پیام اصلی و مقصود واقعیتان شروع می‌کنید، با توجه به آمادگی‌های قبلی برای سخنرانی متنی را که بارها ویرایش و سپس به خاطر سپرده بودید را دقیقا ارائه می‌دهید و نهایتا همه چیز را جمع و جور می‌کنید. با این اوصاف هر کسی که از بیرون به این سخنرانی نگاه کند آن را بی عیب و نقص‌ترین سخنرانی ممکن می‌داند؛ خودتان هم چنین فکر می‌کنید؟!
در کمال تاسف باید بگوییم که کاملا در اشتباه هستید؛ مخاطبان شما به دنبال آن تکه کاغذی که همه حرف‌هایتان روی آن نوشته باشد و شما هم بعد تمرین مکرر آن را بازگویی کنید نیستند. آن چه که مخاطب از شما می‌خواهد شنیدن توام با دیدن است. بنابراین آماده‌سازی سخنرانی از این مراحل فراتر می‌رود؛ بلکه شاید بتوانید طی سه مرحله مهم جای‌گیری، تعیین ژست و به ایجاد تنوع صوتی آنها را در حالی که به شما خیره شده‌اند میخکوب کنید!
این مطلب مجال خوبی است تا از زاویه دیگری به مراحل آماده‌سازی سخنرانی نگاه کنید و علاوه بر تمام تکنیک‌هایی که تا کنون بررسی کرده‌ایم، روی این مراحل هم تمرکز نمایید.
مراحل مختلف آماده‌سازی سخنرانی
سه بخش در عملکرد سخنران وجود دارد که معمولا خود سخنران از آنها هیچ وقت احساس رضایت نمی‌کند. اول از همه بخش صوتی است؛ چیزی که باعث می‌شود سخنران در قدرتمند کردن صدا در سخنرانی ناکام بماند و همیشه احساس ضعف کند. پس از آن حرکاتی است که باید روی استیج یا صحنه به نمایش گذاشته می‌شد اما به هر دلیلی نادیده گرفته شده‌اند و سخنران در مدیریت زبان بدن در سخنرانی نیز به خوبی عمل نکرده است.
بخش بعدی که شاید تا کنون هرگز آموزش مستقلی درباره آن نخوانده بودید جای‌گیری روی صحنه است. چیزی که سخنران را همیشه بین یک دو راهی دشوار قرار می‌دهد.
تنوع صوتی، مفاهیم و تکنیک‌ها
سخنرانی‌های مونوتن یا با تن یگانه شبیه لالایی می‌شوند و نتیجه‌ای جز به خواب رفتن شنونده ندارند. به همین منظور تنوع صوتی مطرح می‌شود که ۴ شاخصه مهم را در صدا هر فرد پوشش می‌دهد:
- ولوم، بلندی یا قدرت صدا
- سرعت
- مکث‌ها
- فرکانس یا تُن صدا
- قدرت صدا: برای نمایاندن قدرت واقعی صدا خود حتما از میکروفون استفاده کنید. بالا و پایین بردن صدا یکی از تکنیک‌های ایجاد تنوع و پرتاب صدا در سخنرانی است. بالا رفتن ولوم نشانگر هیجان و داغ بودن بحث و پایین بودن آن نشانگر آرامش و اندوه بیشتر است. لازمه این کار، حذف صداهای مزاحم خارجی برای بهتر شنیدن شدن است.
- فرکانس یا پیچ صدا: پیچ همان فرکانس یا سرعت ارتعاشات تارهای صوتی است. همه ما به صورت مادرزادی پیچ صدا داریم؛ چه سوپرانو باشد و چه مزوسوپرانو. هر چه که باشد این پیچ صدا در سخنرانی کمک زیادی به سخنران در آماده‌سازی سخنرانی می‌کند.
- سرعت: بالا بردن سرعت هنگام حرف زدن به عنوان یکی دیگر از شاخصه‌های مهم فواید زیادی دارد؛ اما مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- بالا بردن سرعت باعث بزرگ نمایی احساسات هنگام حرف زدن می‌شود
- پایین آمدن سرعت باعث تمرکز بیشتر روی برخی از عبارت‌ها و واژگان می‌شود
تند حرف زدن معایبی هم مثل غیرممکن کردن اصلاح کلمات و استرس و عصبانی شدن سخنران را به دنبال دارد که باید حین آماده‌سازی برای سخنرانی به آنها توجه شود.
تعیین ژست: مفاهیم و تکنیک‌ها
هیچ چیز مثل حرکات به موقع و به جا نمی‌تواند مزه واقعی یک سخنرانی را به مخاطبان بچشاند. به جای تمرکز روی حرکات جزئی و کم اهمیت، به برخی از این ژست‌های رایج در سخنرانی توجه کنید:
- هنگام حرف زدن بدن ما به صورت طبیعی تمایل به حرکت و جنبش دارد؛ از مهار کردن این تمایل خودداری کنیم
- هماهنگی کلمات با حرکات تاثیرگذاری را چندین برابر می‌کند. مثلا وقتی که می‌خواهید درباهر سانسور صحبت کنید، قرار دادن دست‌ها روی دهان اشاره خوبی به این موضوع خواهد داشت. یا همزمان در صورت امکان حرکاتی را که وصف می‌کنید روی صحنه اجرا نمایید
- سایز حرکات بدن را در آماده‌سازی برای سخنرانی با نوع آن تطبیق دهید. اگر در یک اتاق کوچک و روی میز صحبت می‌کنید احتمالا فقط بتوانید از دستانتان به عنوان زبان بدن استفاده کنید؛ اما وقتی که یک سالن بزرگ‌تر در اختیار دارید حرکات به کل بدن می‌رسد و همه اندام‌ها را شامل می‌شود. مثل صورت، پاها، دست‌ها و…
جای‌گیری روی صحنه: مفاهیم و تکنیک‌ها
جای‌گیری واژه آشنایی برای همه نیست. شاید اصلا شما بارها و بارها این جای‌گیری را انجام داده‌اید اما برای آن اصطلاح و تعریف خاصی نداشته باشید و همه چیز از روی عادت باشد. در هر حالت فرقی نمی‌کند. جای‌گیری یعنی استفاده ۱۰۰ درصدی سخنران از فضا سه بعدی اطرافش، طوری که از تمام ظرفیت‌ها به نحو احسنت استفاده کرده باشد.
جای‌گیری بین سخنرانان مختلف و بسته به نوع سخنرانی، معنا مختلفی می‌یابد.
- سخنرانان تازه‌کار: برای این دسته از سخنرانان، بهترین و امن‌ترین مکان جهت سخنرانی کردن پشت تریبون خواهد بود؛ اگرچه به این وسیله اصل نزدیک شدن به مخاطبان در صحنه به کلی پایمال می‌شود
- سخنرانان نیمه حرفه‌ای: این سخرانان بین جایگاه اصلی خود و تریبون مدام در حرکت هستند. بیشتر توجه آنها به سمت مخاطبان خواهد بود و از این جهت به خوبی توجه آنها را جلب می‌کنند
- سخنرانان عالی: هر حرکت این سخنرانان هدفمند است؛ طوری که از قبل یک برنامه‌ریزی مشخص برای راه رفتن روی صحنه در طول سخنرانی دارند. هر قدمی که به سمت مخاطبان برمی‌دارند قطعا یک مقصود خاص پشت آن قرار دارد.
برای جای‌گیری روی صحنه هنگام آماده‌سازی سخنرانی راه‌های بی‌شماری وجود دارد؛ اما ما تنها اصول اولیه را با توجه به ظرفیت این مطلب بررسی می‌کنیم:
- راحت‌ترین راه برای جای‌گیری، آماده‌سازی محل ایستادن قبل از شروع سخنرانی می‌باشد. تریبون را به کناره هدایت کنید و موانع را از مسیر بردارید. بگذارید مسیر حرکتتان به اندازه کافی فراخ و بی مانع باشد. مطمئن شوید به خوبی می‌توانید تمام بخش‌های سالن را از بالا نظاره کنید.
- در استفاده از اسلایدها هماهنگ شده عمل کنید. جایگاه خود را هنگام پخش اسلایدها تعیین کنید. چه بهتر که در این لحظه به همان محل اصلی یعنی پشت تریبون برگردید.
- همان لحظاتی که مکث در سخنرانی اعمال می‌شود بهترین لحظات برای جا به جایی روی صحنه هستند.
- با توجه به نقشه سالن، می‌توانید یک جایگاه مشخص را از قبل روی صحنه تعیین کنید. این مکان می‌توانید جایگاه کلیدی برای تعریف داستان یا صحبت‌های جزئی‌تر با مخاطبانتان باشد. مثلا وقتی که عنوان‌ها را می‌خوانید پشت تریبون باشید و زمانی که قرار است همین عنوان‌ها مورد بحث و بررسی قرار گیرند سخنران از جایگاه خارج شده و وسط صحنه قرار گیرد.
- گاهی سالن سخنرانی بزرگ‌تر از برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته است. در این صورت جایگاه خود را وسط و در مناطق چپ و راست سالن تعدیل کنید؛ طوری که نه خیلی کنار باشید، نه خیلی جلو و نزدیک به سکو؛ بلکه در قلب سالن.
- همه سخنرانی‌ها این امکان را برای سخنران به وجود نمی‌آورند؛ اما یادتان نرود که شما روی صحنه باید حرکات عقب گرد و بعد از آن مجددا رو به جلو را حفظ کنید.
